Fajczarnia

Informacje

Nazwa: Fajczarnia
Data założenia: 1753-01-01
Adres: Fabryczna 7
Miejscowość: Ciasna / Zborowskie
Numer Telefonu: 34 353 51 00
Adres email: gmina@ciasna.pl
Adres www:
Kategorie Muzea
Właściciel:
Administracja

Opis

Manufaktura fajek powstała w roku 1753 należąc do spółki w składzie: Andreas von Garnier - właściciel dóbr lublinieckich, w tym Zborowskiego, Samuel Grulich - kupiec wrocławski, Karl von Unfriedt 0 radca wojenny i Rappard - komisarz rolny. Dwunastu sprowadzonych z Holandii fachowców uruchomiło zakład, który zatrudniał 40, a w 1788 roku aż 115 robotników. Maksymalna produkcja 7000 fajek dziennie, około dwa miliony rocznie. Jest to ilość ogromna, znajdująca jednak proste uzasadnienie: fajki były wypalane z gliny, a więc bardzo kruche.

Farfurnia w Zborowskiem opierała swą produkcję na technologii pochodzącej z holenderskiej Goudy, miasta popularnego głównie jako nazwa gatunku sera. Podstawowy surowiec, /iły kajprowe/ glinkę kalinową, której złoża znajdują się w pobliżu wsi, zaraz po wydobyciu płukano i to najprawdopodobniej w stawie Ślama - ślamować/szlamować znaczy płukać - potem glinka od dwóch do trzech lat leżakowała na świeżym powietrzu. Możemy przypuszczać, iż takie składowisko urządzono zaraz przy Slamie, następnie przewożono ją do Bogdali i mielono. Bliżej nie ma wody bieżącej zdolnej poruszyć koło. Po dodaniu wody i składników stanowiących tajemnicę holenderskich mistrzów uzyskiwano plastyczną masę, którą ponownie mielono na Bogdali i pozwalano minimum pół roku leżakować w piwnicy. W Zborowskiem produkowano fajki w pięciu podstawowych rozmiarach od 3 do 32 cali reńskich (1 cal reński=2,54 cm) 3 cale, 21 cali, 24cali, 27cali i 32cali. Gliniane fajki ze Zborowskiego oznaczono cyframi, literami i specjalnymi sygnaturami wytwórni. NIektóre wyroby dodatkowo ozdabiano i umieszczano na nich napisy np. "Fabrike in Schlesien", "Sorowsky" czy "Breaslau". Breslau, czyli Wrocław, dlatego, ponieważ tam, u kupca Grulicha znajdował się największy skład manufaktury. Fajek ozdobnych wypalano najwyżej 2-5 procent, reszta to zwykły, gładki produkt sprzedawany masowo nie tylko we Wrocławiu, lecz także w przedstawicielstwach firmy w Berlinie, Szczecinie czy Królewcu (Konigsberg). Fajki ekspertowano do Anglii i Holandii.
W roku 1767 w Glinicy Barbara von Gaschin, siostra Andreasa von Garnier; założyła nową wytwórnię. Pochodzące stamtąd wspaniałe talerze, wazy, filiżanki oraz figurki zwierząt możemy podziwiać m.in. w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Około roku 1850 - 1855 kończy się egzystencja fajczarni w Zborowskiem - w spisie przedsiębiorstw powiatu lublinieckiego z roku 1861 fabryka już nie figuruje. Dzisiaj w miejscowej szkole można podziwiać tablice dydaktyczne wykonane, przez uczniów i ok 500 szt. fajek produkowanych niegdyś w Zborowskiem.

opracował; Andrzej Rojek
/Niektóre z powyższych informacji zostały opracowane na podstawie książki J. Tyrola pt. "Nad Liswartą..."/

Fajczarnię można zwiedzać po uprzednim umówieniu się pod nr 34 353 51 00